Korporacyjnie.pl: Jawność danych zawartych w rejestrze akcjonariuszy

Zapraszamy do lektury felietonu Bartosza Krzesiaka, Dyrektora Departamentu ECM w Domu Maklerskim Navigator SA oraz Radcy Prawnego Jakuba Wilusza, Dom Maklerski Navigator SA, który powstał w ramach cyklu publikacji dla Korporacyjnie.pl związanych z obowiązkową dematerializacją akcji wszystkich spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych.

Poniższy felieton szczegółowo omawia kwestie jawności danych zawartych w rejestrze akcjonariuszy.

Link do pełnej publikacji

W poprzednim wpisie szczegółowo zostały omówione obowiązki oraz niezbędne do wykonania czynności spoczywające na spółce, w związku z koniecznością dematerializacji akcji. Tym razem poruszymy kwestie jawności danych zawartych w rejestrze akcjonariuszy, a tym samym problemu zakresu dostępności do zapisów ujawnionych w rejestrze akcjonariuszy.

Jednym ze skutków zmiany kodeksu spółek handlowych (KSH) dokonanej na mocy ustawy dnia 30 sierpnia 2019 roku (Dz.U. 2019 poz. 1798) (Nowelizacja) będzie utrata anonimowości przez akcjonariuszy spółek niepublicznych.

Dla jakich podmiotów rejestr będzie jawny?

Rejestr akcjonariuszy stanie się jawny zarówno dla samej spółki, jak i każdego akcjonariusza tej spółki. Co do zasady, podmioty trzecie nie będą miały dostępu do rejestru akcjonariuszy. Dostęp do danych ujawnianych w rejestrze dot. konkretnej spółki nie będzie uzależniony od liczby posiadanych przez akcjonariusza akcji. Wystarczy posiadanie jednej akcji spółki by taki akcjonariusz miał pełny dostęp do danych ujawnianych w rejestrze akcjonariuszy.

Do danych zawartych w rejestrze akcjonariuszy wyjątkowo dostęp będą mogły uzyskać także organy kontroli skarbowej oraz odpowiednie organy administracji państwowej (podobnie jak przy uzyskiwaniu dostępu do tajemnicy bankowej czy też odpowiednio tajemnicy maklerskiej).

Jakie dane będą ujawniane?

Zakres danych ujawnianych w rejestrze wynika z art. 328³ KSH i obejmuje:

• firmę, siedzibę i adres spółki;
• oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru;
• datę zarejestrowania spółki i emisji akcji;
• wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji;
• nazwisko i imię albo firmę (nazwę) akcjonariusza oraz adres jego zamieszkania albo siedziby albo inny adres do doręczeń, a także adres poczty elektronicznej, jeżeli akcjonariusz wyraził zgodę na komunikację w stosunkach ze spółką i podmiotem prowadzącym rejestr akcjonariuszy przy wykorzystaniu poczty elektronicznej;
• na żądanie osoby mającej interes prawny – wpis o przejściu akcji lub praw zastawniczych na inną osobę albo o ustanowieniu na akcji ograniczonego prawa rzeczowego wraz z datą wpisu oraz wskazaniem nabywcy albo zastawnika lub użytkownika, adresu ich zamieszkania albo siedziby lub innych adresów do doręczeń, a także adresu poczty elektronicznej, jeżeli osoby te wyraziły zgodę na komunikację w stosunkach ze spółką i podmiotem prowadzącym rejestr akcjonariuszy przy wykorzystaniu poczty elektronicznej oraz liczby, rodzaju, serii i numerów nabytych albo obciążonych akcji;
• na żądanie zastawnika albo użytkownika – wpis, że przysługuje mu prawo wykonywania prawa głosu z obciążonej akcji;
• na żądanie akcjonariusza – wpis o wykreśleniu obciążenia jego akcji ograniczonym prawem rzeczowym;
• wzmiankę o tym, czy akcje zostały w całości pokryte;
• ograniczenia co do rozporządzania akcją;
• postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki.

Zatem jak widać, spółka oraz akcjonariusze otrzymają dostęp do wielu informacji, które zwłaszcza jeśli chodzi o perspektywę akcjonariuszy były do tej pory mocno ograniczone.  Jeśli uprawniona osoba, tj. co do zasady spółka lub akcjonariusz złożą odpowiedni wniosek o wgląd do rejestru, to podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy nie będzie miał podstaw prawnych do zatajenia/ograniczenia informacji ujętych w katalogu z art. 328³ KSH

Ujawnieniu podlegać będą nie tylko tak wrażliwe dane jak np. adres zamieszkania danego akcjonariusza, (który będzie można zastąpić co prawda adresem do doręczeń), ale również informacja o tym czy zastawił on posiadane akcje, a więc pośrednio informacja czy dany akcjonariusz posiada niespłacone zobowiązanie, które postanowił zabezpieczyć np. na akcjach spółki.

Czy można ograniczyć zakres danych ujawnianych w rejestrze?

Spółki w swoich statutach nie mogą zawęzić wyżej przywołanego katalogu, jak też wydaje się niedopuszczalnym ograniczenie zakresu ujawnianych w rejestrze danych w umowie zawieranej przez spółkę z podmiotem prowadzącym rejestr. Natomiast możliwym jest skuteczne rozszerzenie tego katalogu poprzez wprowadzenie przez spółkę odpowiedniego postanowienia w statucie, co wynika bezpośrednio z art. 328³ § 2 KSH.

W związku z usługą rejestru akcjonariuszy mogą pojawić się praktyczne potrzeby pozyskania od akcjonariuszy dodatkowych informacji. Zgodnie z art. 328¹⁰ KSH; „spółka wykonuje zobowiązania pieniężne spółki wobec akcjonariuszy z przysługujących im praw z akcji za pośrednictwem podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy, chyba że statut stanowi inaczej.” Zatem podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy by prawidłowo wywiązać się z obowiązku pośredniczenia w wypłacie akcjonariuszom dywidendy będzie musiał dysponować odpowiednimi numerami rachunków bankowych poszczególnych akcjonariuszy.

Co ważne, takie dodatkowe informacje (zapisywane niejako „obok” rejestru akcjonariuszy sensu stricte), nie mieszczące się w katalogu wskazanym w § 1 art. 328³ KSH, ani też które nie będą wynikały z postanowień statutu spółki rozszerzających podstawowy zakres rejestru – nie będą ujawniane w ramach wglądu do rejestru.

Zgodność z RODO?

Biorąc pod uwagę zakres danych podlegających ujawnieniu w rejestrze akcjonariuszy nasuwa się pytanie, czy jawność danych zwartych w rejestrze akcjonariuszy (dla spółki i akcjonariuszy) nie pozostaje w sprzeczności z przepisami RODO?

Dane osobowe ujawniane w rejestrze akcjonariuszy będą przetwarzane na podstawie przepisów polskiej ustawy – Kodeksu Spółek Handlowych i to ona stanowi podstawę przetwarzania danych osobowych.  Natomiast Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) („RODO”) ma zatem znaczenie jedynie w odniesieniu do ochrony danych.

Kwestie ochrony danych osobowych winny zostać uregulowane pomiędzy stronami w umowie
o prowadzenie rejestru akcjonariuszy. Z pewnością przy wykonywaniu zadań związanych
z prowadzeniem rejestru akcjonariuszy będzie dochodzić do przekazywania przez spółkę podmiotowi prowadzącemu rejestr danych osobowych w rozumieniu RODO, w celu ich przetwarzania w imieniu spółki. Wydaje się, że to nadal spółka pozostanie (w zakresie przekazanych danych), administratorem danych osobowych w rozumieniu RODO.

Oczywiście, niezależnie od powyższego. Czynności związane z prowadzeniem rejestru akcjonariuszy będą również podlegać ochronie tajemnicą zawodową.

Porównanie dostępności i zakresu informacji o akcjonariatach dla spółek publicznych, spółek niepublicznych obecnie i po zmianie przepisów. 

Zakres jawności rejestru akcjonariuszy omówiony wyżej, budzący wiele kontrowersji na rynku, paradoksalnie może doprowadzić do sytuacji, że jawność akcjonariatu będzie większa w spółkach niepublicznych niż publicznych. W odniesieniu do tych drugich, i to w ograniczeniu do spółek notowanych na rynku głównym GPW (w oparciu o inne przepisy), wgląd poprzez KDPW do całkowitej struktury akcjonariatu będzie miał wyłącznie emitent.

Emitenci z rynku NewConnect nie będą mieli takiego przywileju (przypuszczać można, iż po doświadczeniach z rynku głównego, z czasem taka możliwość pojawi się również wobec spółek notowanych w ASO NewConnect).

W stanie faktycznym sprzed wejścia w życie przepisów Nowelizacji – w przypadku niepublicznych spółek akcyjnych, wyłącznie jedyny akcjonariusz, posiadający 100 % głosów w spółce podlega ujawnieniu w KRS. W przypadku spółek publicznych akcjonariusz, co do zasady, ujawnia się przy przekroczeniu progu 5% w głosach na walnym zgromadzeniu spółki.

Podsumowanie

Jedną z pozytywnych konsekwencji zmian prawnych będzie przede wszystkim możliwość identyfikacji wszystkich akcjonariuszy przez samą spółkę i tym samym ułatwienie kontaktu z akcjonariuszami. Niezależnie od tego czy zarządy spółek niepublicznych będą chciały skorzystać z tej możliwości czy nie, to stworzono dla nich instrument czy też wręcz platformę do komunikacji z akcjonariuszami. Gdyby spółki chciały skorzystać z tej możliwości to można przypuszczać, iż zacieśniłoby to relacje pomiędzy spółką a akcjonariuszami i ożywiło w głównej mierze pasywny akcjonariat mniejszościowy, w najlepszym razie ograniczający się do relacji kapitałowych ze Spółką.

Do zalet jawności rejestru akcjonariuszy, można zaliczyć też przypuszczalne zwiększenie bezpieczeństwa obrotem papierami wartościowymi. Zmniejszeniu ulec także może ryzyko nadużycia konstrukcji niepublicznej spółki akcyjnej np. w zakresie prania brudnych pieniędzy czy niezgodnego z prawem unikania obowiązków podatkowych.

Z drugiej strony wprowadzone Nowelizacją zmiany mogą zniechęcić pewną grupę inwestorów do angażowania swojego kapitału w spółki niepubliczne. Nierzadko bowiem spotykaną na rynku sytuacją było świadome zakładanie przez inwestorów spółek akcyjnych opartych na akcjach na okaziciela, co pozwalało takim inwestorom na zaangażowanie w biznes bez ujawniania publicznie swoich danych.

#rejestr #rejestrakcjonariuszy #dematerializacja #dematerializacjaakcji #obowiazkowadematerializacja