Korporacyjnie.pl: Konsekwencje zmian dla spółek publicznych
Zapraszamy do lektury felietonu Bartosza Krzesiaka, Dyrektora Departamentu ECM w Domu Maklerskim Navigator SA, który powstał w ramach cyklu publikacji dla Korporacyjnie.pl związanych z obowiązkową dematerializacją akcji wszystkich spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych.
Poniższy felieton szczegółowo omawia konsekwencje zmian dla spółek publicznych.
Tekst felietonu:
Obowiązkowa dematerializacja dotyczy nie tylko spółek niepublicznych, ale także spółek publicznych – jakie czynności w związku z powyższym będą musiały podjąć spółki publiczne? Czy spółki publiczne będą posiadały dostęp do wiedzy o swoich akcjonariuszach?
Szeroko omówiony już w ramach publikacji na Korporacyjnie.pl obowiązek pozbawienia akcji jego materialnego nośnika i zastąpienia go zapisem elektronicznym obejmie także znaczną część spółek publicznych. Dotychczas obowiązek dematerializacji akcji obejmował jedynie spółki publiczne, emitujące akcje będące przedmiotem oferty publicznej, dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do Alternatywnego Systemu Obrotu (art. 5 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi). W spółce publicznej mogą zatem występować zarówno akcje w postaci materialnej, jak i akcje zdematerializowane. Dematerializacja akcji w istniejącym stanie prawnym nie stanowi bowiem cechy spółki publicznej, ale cechę niektórych akcji spółki publicznej. Zgodnie z ustawą z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (ustawa nowelizująca) także wszystkie istniejące akcje spółek publicznych powinny do końca 2020 r. zostać zarejestrowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW). Wymóg rejestracji w KDPW wynika z brzmienia dodanego ustawą nowelizującą art. 32812 KSH, według treści którego akcje tej samej spółki nie mogą być zarejestrowane jednocześnie w rejestrze akcjonariuszy i depozycie papierów wartościowych (tzw. jednolity reżim rejestrowy). Należy również wskazać, że obowiązek zdematerializowania pozostałych akcji przez spółki publiczne nie wiąże się jednocześnie z obowiązkiem wprowadzenia ich do obrotu.
Powyższe powinno mieć również zastosowanie do warrantów subskrypcyjnych. Spółki publiczne nie będą mogły rejestrować warrantów subskrypcyjnych w rejestrze akcjonariuszy, ponieważ rejestry akcjonariuszy będą mogły być prowadzone tylko dla spółek niebędących spółkami publicznymi. Zatem naturalną drogą dla spółek publicznych będzie w tym przypadku dematerializacja warrantów w KDPW, która będzie dokonywana co do zasady na analogicznych zasadach, jak rejestracja akcji.
Procedura dematerializacji w KDPW
Brak obowiązku podjęcia uchwały przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
W przeciwieństwie do spółek niepublicznych spółki publiczne nie są objęte obowiązkiem zwoływania Walnych Zgromadzeń w celu podjęcia uchwały o wyborze systemu rejestracji akcji oraz podmiotu prowadzącego taki system. Zgodnie bowiem z art. 32811 KSH, jeżeli uchwała walnego zgromadzenia tak stanowi, akcje spółki niebędącej spółką publiczną, podlegają zarejestrowaniu w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu art. 3 pkt) 21 ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (KDPW) – wnioskowanie a contrario pozwala twierdzić, że wymogu podjęcia uchwały walnego zgromadzenia nie stosuje się w odniesieniu do akcji spółki publicznej. Podobny wniosek można wysnuć z treści art. 17 ustawy nowelizującej, który w kontekście uchwały o wyborze odnosi się wyłącznie do spółki nie będącej spółką publiczną.
Umowa z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych
W celu zdematerializowania pozostałych akcji spółka publiczna zobowiązana będzie do zawarcia z KDPW umowy lub umów o rejestrację poszczególnych serii akcji – papiery wartościowe, które mają być rejestrowane pod odrębnymi kodami ISIN, powinny zostać objęte odrębnymi wnioskami o zawarcie takiej umowy (odrębne wnioski = odrębne koszty). Przepisy nie określają terminu zawarcia umowy z KDPW, jednak jeżeli spółki publiczne chciałyby zapewnić sobie rejestrację akcji mających obecnie postać dokumentów 1 stycznia 2021 r., wnioski o zawarcie umowy o ich rejestrację wraz z wymaganymi dokumentami powinny zostać przez nie złożone w KDPW z odpowiednim wyprzedzeniem. KDPW wskazuje na 30 października 2020 r., jako bezpieczny termin umożliwiający zarejestrowanie akcji w przewidzianym terminie. Co istotne podobnie jak w przypadku spółek niepublicznych w KDPW będą mogły zostać zarejestrowane wyłącznie akcje wydane uprzednio w formie dokumentów, które zostaną złożone w spółce w odpowiedzi na wezwania, o których mowa w art. 16 ustawy nowelizującej.
Udział pośrednika rejestracyjnego lub sponsora emisji
Zadania pośrednika rejestracyjnego (do 30 czerwca 2019 r. – agenta emisji) polegają na dokonaniu w systemie depozytowym KDPW operacji skutkujących finalnie zapisaniem instrumentów finansowych emitenta na rachunkach nabywców tych instrumentów (tzw. rozksięgowanie akcji). W tym celu akcjonariusz musi złożyć w podmiocie występującym w roli pośrednika rejestracyjnego dyspozycję deponowania akcji na rachunku papierów wartościowych, w której wskazuje m.in. numer właściwego rachunku oraz nazwę instytucji prowadzącej ten rachunek. Operacji rozksięgowania może dokonać jedynie uczestnik bezpośredni KDPW (np. dom maklerski). Co do zasady udział pośrednika rejestracyjnego lub sponsora emisji (w przypadku, gdy nie wszyscy akcjonariusze będą posiadać rachunki papierów wartościowych) przy dematerializacji pozostałych akcji spółki publicznej w formie dokumentu będzie obowiązkowy, co wiąże się z zawarciem dodatkowej umowy z takim podmiotem. Ponadto akcjonariusz, który nie posiada rachunku papierów wartościowych, będzie musiał zawrzeć umowę o prowadzenie takiego rachunku z firmą inwestycyjną albo z bankiem prowadzącym rachunki papierów wartościowych, chyba że spółka, zawrze z firmą inwestycyjną albo z bankiem, umowę o prowadzenie rejestru sponsora emisji dla tych akcji. Warto również nadmienić, że w przypadku korzystania z usług sponsora emisji jest to koszt, który ponosi spółka. Od strony praktycznej przedstawia się to natomiast tak, że akcje zapisane na rachunku sponsora nie będą mogły podlegać obrotowi do momentu przeksięgowania ich na rachunek papierów wartościowych akcjonariusza (czyli dopóki akcjonariusz nie założy rachunku maklerskiego to akcje zapisane na rachunku sponsora będą jakby „zablokowane” pod kątem np. ich sprzedaży).
W związku z przymusową dematerializacją akcji KDPW zapowiada zmiany Regulaminu, które czekają obecnie na ich zatwierdzenie przez KNF. Nowe wersje regulacji prawdopodobnie zostaną opublikowane w pierwszej połowie kwietnia br. Jednakże istotny kierunek zmian można odnaleźć już dziś w opublikowanym przez KDPW Przewodniku dla emitentów akcji, które podlegają przymusowej dematerializacji (Przewodnik dla emitentów akcji). Szczególnym rozwiązaniem, wprowadzonym specjalnie na potrzeby dematerializacji akcji istniejących obecnie w formie dokumentów, będzie mi.in. możliwość dokonania rejestracji bez udziału pośrednika rejestracyjnego. Jednakże będzie ono mogło znaleźć zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy wszyscy akcjonariusze posiadający akcje, które mają zostać objęte tym samym kodem ISIN, będą posiadać rachunki papierów wartościowych u tego samego uczestnika bezpośredniego KDPW i jednocześnie wszystkie te akcje będą miały zostać zarejestrowane na tym samym koncie ewidencyjnym prowadzonym w KDPW dla tego uczestnika.
Utrata mocy prawnej przez dokumenty akcji
Utrata mocy prawnej przez dokumenty akcji nastąpi wraz z rejestracją akcji przez KDPW. Jednocześnie w Przewodniku dla emitentów akcji KDPW informuje, że 1 stycznia 2021 r. zostanie zarejestrowana w depozycie papierów wartościowych taka liczba akcji złożonych w spółce w formie dokumentów, która wynikać będzie ze złożonych, w odpowiedzi na wezwania spółki, dokumentów księgowych – aneksu do listu księgowego wskazującego liczbę akcji złożonych w spółce. KDPW wskazuje na 11 grudnia 2020 r. jako graniczny termin złożenia powyższego aneksu. Pozostałe akcje będą mogły zostać zarejestrowane w depozycie papierów wartościowych po dniu 1 stycznia 2021 r.
Konsekwencją niezdematerializowania akcji z 1 stycznia 2021 r., będzie utrata mocy obowiązującej przedmiotowych akcji. Jednocześnie, ze względu na systemową rewolucję oraz w imię ochrony praw akcjonariuszy, do 1 stycznia 2026 r. posiadacze tych akcji zachowają ograniczoną legitymację dowodową w zakresie wykazywania wobec spółki (wyłącznie wobec spółki), że wciąż przysługuje im status akcjonariusza. Akcjonariusz, który nie złoży w powyższych terminach dokumentu akcji w spółce, w istocie sam pozbawi się ochrony swoich praw członkowskich w spółce i wydaje się, że na zawsze utraci status akcjonariusza.
Wpływ obowiązkowej dematerializacji na „spółki publiczne”
Wprowadzenie obowiązku dematerializacji akcji we wszystkich spółkach akcyjnych wymusiło wprowadzenie systemowej zmiany w zakresie definicji spółki publicznej. W obecnym stanie prawnym pozostaje ona w ścisłym związku z faktem dematerializacji co najmniej jednej akcji takiej spółki. W ramach zmian dokonano powiązania przymiotu spółki publicznej nie z faktem dematerializacji jej akcji, ale z dopuszczeniem, co najmniej jednej akcji takiej spółki, do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzeniem jej do obrotu w Alternatywnym Systemie Obrotu (ASO) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dotychczasowa definicja spółki publicznej odwołuje się do cechy konstytutywnej obrotu regulowanego jaką jest dematerializacja. Oderwanie definicji spółki publicznej od dematerializacji akcji, spowoduje zmianę warunków, na jakich spółka publiczna będzie mogła zostać zwolniona z obowiązków związanych z faktem bycia spółką publiczną. W przypadku dotychczasowej definicji spółki publicznej utrata statusu spółki publicznej następuje z chwilą przywrócenia akcjom formy dokumentu. Po wprowadzeniu nowej definicji, utrata statusu spółki publicznej następować będzie z chwilą wycofania akcji z obrotu na rynku regulowanym.
W dodanym art. 91b w ustawie o ofercie publicznej wprowadzono wobec akcji wycofanych lub wykluczonych z obrotu – fikcję prawną, zgodnie z którą akcje te uważa się za zarejestrowane w depozycie papierów wartościowych na podstawie dodanego ustawą nowelizującą art. 32811 KSH odpowiednio z chwilą ich wycofania lub wykluczenia z obrotu na rynku regulowanym lub w ASO.
Identyfikacja akcjonariuszy
Od 3 września 2020 r. spółki z GPW będą mogły poznać dane wszystkich aktualnych posiadaczy ich akcji, nawet tych z najmniejszymi pakietami. Przypomnijmy, że dotychczas akcjonariusze, którzy posiadali pakiety akcji poniżej 5% wszystkich walorów i nie uczestniczyli w walnych zgromadzeniach w praktyce byli anonimowi.
Spółki giełdowe będą mogły wystąpić do pośrednika – KDPW o przygotowanie listy swoich akcjonariuszy. Następnie KDPW zwróci się z podobnym zapytaniem do swoich uczestników i zebrane w ten sposób informacje przekaże spółce. Pozyskiwanie danych o akcjonariuszach jest normowane przez dyrektywę SRD oraz rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/1212. W Polsce aktem regulującym przedmiotową materię jest także art. 68j ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2018/1212 sam proces ma być oparty na wystandaryzowanych komunikatach, zarówno w odniesieniu do wniosku spółki, jak i informacji przygotowywanych przez KDPW oraz uczestników KDPW w odpowiedzi na wniosek. W przypadku spółek publicznych notowanych na GPW zakres danych osobowych, jaki będzie przekazywany w odpowiedzi na takie żądanie określa rozporządzenie Komisji (UE) 2018/1212 (Tabela nr 2 lit. C). Z tabeli tej wynika, że przekazywane mają być imię i nazwisko, PESEL, adres i adres e-mail, jeżeli jest dostępny. Informacja taka udostępniana jest spółce i nie jest jawna dla wszystkich akcjonariuszy, ani tym bardziej publiczna. Spółka otrzymując informacje z KDPW będzie musiała tymi danymi opiekować się starannie, jako że będą to dane osobowe.
Jak wynika z brzmienia art. 68n § 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, który wejdzie w życie 3 września 2020 r. dane osobowe akcjonariuszy będą mogły być przetwarzane wyłącznie w celu umożliwienia spółce giełdowej identyfikacji swoich akcjonariuszy, zapewnienia bezpośredniej komunikacji z nimi oraz ułatwienia wykonywania praw akcjonariuszy i zaangażowania w sprawy spółki. Skoro zatem akcjonariusze mniejszościowi przestaną być anonimowi, spółki będą mogły aktywniej zachęcać akcjonariuszy mniejszościowych do udziału w życiu korporacyjnym spółek, w tym szczególnie do udziału w walnym zgromadzeniu, co często jest bagatelizowane przez mniejszościowych akcjonariuszy. Jednocześnie spółka będzie zobowiązana do zaprzestania przetwarzania danych osobowych akcjonariusza najpóźniej z upływem 12 miesięcy od daty powzięcia informacji o tym, że dana osoba przestała być akcjonariuszem spółki.
Co istotne nowa regulacja ogranicza się do spółek giełdowych w myśl art. 68i ust. 1 pkt. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, który „spółkę giełdową” definiuje jako „spółkę z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego, której co najmniej jedna akcja jest dopuszczona do obrotu na rynku regulowanym lub na zagranicznym rynku regulowanym”. Tym samym nowa regulacja nie będzie dotyczyła m.in. spółek publicznych, których akcje notowane są w alternatywnych systemach obrotu (NewConnect). Ergo to właśnie emitenci z NewConnect będą mieli najmniejszą wiedzę o swoich akcjonariuszach. Ciekawostką czy też wręcz swoistym paradoksem jest to, że największa wiedza o strukturach akcjonariatów będzie nawet nie w spółkach z GPW tylko w spółkach niepublicznych, tj. w spółkach akcyjnych i komandytowo-akcyjnych (i to niezależnie od tego czy zdecydują się one na dematerializację w KDPW czy też otwarcie rejestrów akcjonariuszy w domach maklerskich).
#rejestr #rejestrakcjonariuszy #dematerializacja #dematerializacjaakcji #obowiazkowadematerializacja